भूमिका

विषय-सूचि

 पच्चीसवटा कविताहरुको सँगालो थियो आज भालेलाई वास्न निषेध छ (२०४८)मा । यो पल्टको यसपल्ट पनि वाली लागेन (२०५५)मा पनि यतिकै छेउछाउको संख्यामा कविताहरु छन् । जम्मा-जम्मी लीला उदासी नाउँका नेपाली कविले आफ्ना वर्गतले, क्षमताले दुई संग्रहमा ५० वटा जतिमात्र कविताहरु छापेर दिन सके नेपाली साहित्यलाई । पहिले पनि नेपालमा भाले वासेन, वास्न खोज्दा पनि वास्नै निषेध थियो । अहिले पनि नेपालमा खेती भए, तर वाली लागेन । लीला उदासी जस्तो सचेत कविले आफ्ना कवितामा भालेवासेको गुणगान गर्न सक्तैनन् र पुन: प्रजातन्त्रप्राप्तिपछि पनि नेपालमा राम्रो वाली लागेको छ भनी असत्य वोल्न सक्तैनन् । यो देशमा असत्य उराल्नेले नै स्वार्थसिद्ध गर्न सक्तछ । आज कैयौं छापामा उराला र फलाका छापिएका हुन्छन्, कैयौं नेताले भावनामा उराला उराल्छन् र फलाका फलाक्छन्-तर देशको खेतीमा वाली लाग्दैन । अकासवाट पानी परेको देखिए पनि यहाँको खेतीमा वित्यास परेको छ- वाली लाग्नै सक्तैन ।

कविको, त्यसमा पनि सम-सामयिक कविको, सचेत कविको भूमिका लेख्न हेर्दा सजिलो छ, लेख्तै छु-तर आई.ए.देखि एम.ए.सम्मका पठ्यक्रममा नपरेका लेखक र कविका रचनामा अरु गुदी नपाउलान् म भने तिनमा जटिलता देख्छु । नियाँ नपाएका लेखक-कविलाई नियाँ दिन ठूलै निष्पक्ष न्यायाधीशीय दृष्टि चाहिन्छ । मेरा विचारमा त लीला उदासी नेपाली वौद्धिक जगतको र साहित्यिक क्षेत्रको एउटा आफ्नै पाराको व्यक्तित्व हो । यो व्यक्तित्वका थोरै छन् कविता-२/४ वटा मात्र छन् नया र निकै संख्यामा न सही धेरै छन् लेख-निवन्ध- तिनको एउटा विशिषटपन छ- सरल । सरल भइकन सचेतनतालाई अँगाल्छन् ती रचनाले । वौद्धिक पनि छन्, तर जटिल छैनन् । कविता निवन्ध जस्ता छन् र निवन्ध कविता जस्ता छन् । लीला उदासी लगभग ३ दशकदेखि नेपाली राजनीतिमा छन्, साहित्यमा छन् र वौद्धिक क्षेत्रमा छन् । उनको योगदान झापाली आकाशबाट सूर्य भएर प्रज्ज्वलित छ । अधिवक्ता र कवि लीला उदासीलाई नेपालका धेरैले चिन्दछन् ।

मेरा त लीला उदासीले चेलो हुँ मानेका चेला । लगभग ३ दशकदेखि कक्षामा गुरु-चेलाको सम्वन्धदेखि सँगै छौं । प्रतिभाशाली चेलो मानेरै २०३० को साधना निवनध-संग्रहको भूमिका लेखक वनाएको मैले । सिद्धान्त नफेर्ने चेला उदासी । आदर्श, नीति, नियमका पक्का । राजनीतिमा हारे र सांसद भएनन् । सांसद हुने लोभ वोकेर कुदेका छैनन् । नपत्याउनेलाई म पत्याउन कर गर्दिनँ । घर साधारण, वसाइ साधारण, वोली साधारण, लेखाइ साधारण । म आफूलाई साधारण हुँ भन्ने ठान्छु- जव लीलाको साधारण असाधारण रुपमा देख्छु- छक्क पर्छु । यही मूल व्यक्तित्वबाट उनका रचना जन्मेका छन् ।

मातृविहीनताका कारणबाट पीडित उदासी सधैं शोषित-पीडितका पक्षमा र शोषक-उत्पीडकका विपक्षमा उभिएका छन् । महँगीका विरोधमा हुनु स्वभाविक हो भने संसद र सांसद का विडम्वनाका उनी विरुद्धमा छन् । द्रोणाचार्य उनका परम मित्र हुन् । उनले र लीलाले नै नेपाली कविता-साहित्यमा नेपाली भूमि मिचिएका सशक्त कविता लेखेका छन् । त्यस्ता देशवेचुवाका विरुद्धमा पनि उदासीले कविता लेखेका छन् । झापाका वाम-आन्दोलनको सशक्त नाम पनि हो -लीला उदासी । म त सदा समर्थक मात्र । म साछी छु यहाँका युवकहरुका त्याग-तपस्याहरुका । तव त लाली खण्डकाव्य अप्रकाशित मा मैले लेखें-

यहाँ लौहव्यक्तित्व राधा र चन्द्र
कवि द्रोण-लीला जहाँ वीर-धीर
पढेथे तिहीं थिन् यिनी ज्योति जस्ती
सवैमा परेथ्यो कुतन्त्रे कुदृष्टि

कवि हुन् उदासी । धीर छन् उदासी । अघि पनि उद्दण्ड भएनन् र अहिले पनि सिद्धान्त छाड्ने उद्दण्डता उनमा छैन ।

कवि लीलाका वारे शोध-खोज पनि भयो । २-४ जना समालोचकले कलम पनि चलाए- तर उनको सरल तर गहन चेतना भएको साहित्यिक पक्षको राम्ररी अध्ययन भएको छैन ।

कवि उदासीले आख्यानात्मकता भएका कविता धेरै लेखेका छन् नैं समालोचनात्मक कविता पनि छन् । सम-सामयिक विषयका वढी र केही देशप्रेमका कविता पनि लेखेका छन् । क्यान्सरवार्ड एउटा विशिष्ट त्रासदीमय कविता हो- जसमा कविको मानवीय सहानुभूति प्रखर रुपमा प्रकट भएको छ।

कवि उदासी छोटा पनि र अलिक मझौला खालका कविता लेख्छन् । छन्दोवद्ध कविता उनले लेखेनन् । वकिल भएकाले तार्किकता र भावुक भएकाले हार्दिकताका साथै सचेत भएकाले सचेतनता समेत भएकाले तार्किकता, हार्दिकता र सचेतनताको त्रिवेणी भएका छन् उनका कविता ।

मैले थालनीतिरै संकेत गरें- भूमिका कठिन कार्य हो । भूमिकाले लेखकको सम्पूर्णता उज्याल्न सकिन्न । यो सत्य हो । सत्य जे भए पनि यो भूमिकामा मेरो के राय छ भने लीला उदासीले आफ्नो क्षमता देखाउन निकै ढिलो गर्नुभएको छ- अव चाहिं यस्तो नहोस् भन्ने आशा गर्छु ।

– चूडामणि रेग्मी
चन्द्रगढी ।

Tags

Ava Reed is the passionate and insightful blogger behind our coaching platform. With a deep commitment to personal and professional development, Ava brings a wealth of experience and expertise to our coaching programs.

About the Coach ›

Newsletter

Weekly Thoughts on Personal Development

We know that life's challenges are unique and complex for everyone. Coaching is here to help you find yourself and realize your full potential.

About the Coach ›